Λευκογραφώντας

λευκο-γρᾰφέω, μέλ. -ήσω (γράφω), χρωματίζω με λευκό χρώμα πάνω σε σκούρα επιφάνεια, σε Αριστ., Liddell and Scott, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

Αριστοτέλης, Περί Ποιητικής, VI 15, 1450b:

 «ἀρχὴ μὲν οὖν καὶ οἷον ψυχὴ ὁ μῦθος τῆς τραγῳδίας, δεύτερον δὲ τὰ ἤθη (παραπλήσιον γάρ ἐστιν καὶ ἐπὶ τῆς γραφικῆς· εἰ γάρ τις ἐναλείψειε τοῖς καλλίστοις φαρμάκοις χύδην, οὐκ ἂν ὁμοίως εὐφράνειεν καὶ λευκογραφήσας εἰκόνα)·».

 Μετάφραση Λυπουρλή:

 «Βάση λοιπόν και κάτι σαν ψυχή της τραγωδίας είναι ο μύθος· μετά έρχονται τα ήθη. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη ζωγραφική: Αν μέσα σε ιχνογραφημένο σχέδιο απλώσει κανείς ανάκατα τα πιο ωραία χρώματα, δεν θα προκαλέσει τόση ευχαρίστηση όση αν ζωγραφίσει ένα απλό σχέδιο πάνω σε άσπρο φόντο».

 Μετάφραση Συκουτρή:

 «Λοιπόν αρχή μεν και τρόπον τινά ψυχή της τραγωδίας είναι ο μύθος, δεύτερον δε τα ήθη. Διότι παρόμοιον τι συμβαίνει και επί της ζωγραφικής: εάν δηλαδή αλείψη κανείς τον πίνακα με τα κάλλιστα χρώματα ανακατωτά, δεν θα τέρψη ομοίως, όπως εάν σχεδιογραφήση επί (απλού) λευκού κάποιαν εικόνα».

 Σχολιασμός Συκουτρή:

 «Με το λευκογραφήσας εννοεί το λεγόμενον chiaroscuro, το οποίο συνήθιζε μεταξύ άλλων και ο Παράσιος (Πλίνιος 35,68). […] Ότι αυτή είναι η σημασία της λέξεως λευκογραφείν (επί λευκού γράφειν, όχι δια λευκού χρώματος) αποδεικνύει και ένα χωρίον του Φιλόστρατου (Βίος Απολλωνίου 2,22), όπου θεωρείται όχι κατώτερον από την πολύχρωμον ζωγραφικήν, από απόψεως τέχνης, το άνευ χρώματος (γράφειν), ὃ δή σκιᾶς τε ξύγκειται του φωτός∙ το ονομάζει λευκῇ τῇ γραμμῇ γράφειν».

 Η άποψη του Winckelman:

 «Φαίνεται ότι ο Αριστοτέλης θέλησε να χαρακτηρίσει τους πίνακες που υλοποιούνται πάνω σε λευκό χρώμα με τη λέξη ΛΕΥΚΟΓΡΑΦΕΙΝ. Ο φιλόσοφος λέει ότι οι τραγωδίες, στις οποίες δεν επιδιώχθηκε η μεταβολή του χαρακτήρα των παθών, ή στις οποίες αυτό έγινε χωρίς επιτυχία, πρέπει να ειδωθούν όπως εκείνοι οι πίνακες, οι οποίοι υπολείπονται έκφρασης και οι οποίοι, παρά την ομορφιά των χρωμάτων που εφαρμόστηκαν από το ζωγράφο, δεν αγγίζουν περισσότερο το θεατή από εκείνους τους πίνακες που είναι αποκλειστικά υλοποιημένοι πάνω στο λευκό: ΛΕΥΚΟΓΡΑΦΗΣΑΣ ΕΙΚΟΝΑ. Ίσως θέλησε με αυτό να σκιαγραφήσει τον Ζεύξη, ο οποίος συνήθιζε να ζωγραφίζει με αυτό μόνο το χρώμα, όπως επισημάναμε παραπάνω, και ο οποίος δεν προσέδωσε ποτέ έκφραση ή ΗΘΟΣ στις μορφές του, όπως το παρατήρησε ο φιλόσοφός μας αλλού», Johann Joachim Winckelman, Histoire de l’ art chez les anciens.

 Σε κάθε περίπτωση το λευκογραφείν, είτε ως λευκή ιχνογράφηση είτε ως ιχνογράφηση πάνω στο λευκό (ακόμη και ως επίθεση λευκού πάνω στο λευκό), μας προ(σ)καλεί να ανοιχτούμε στην παράξενη αμφισημία του: αποδεχόμαστε εν λευκώ την πρόκληση.